Epilepsia

Diagnostikoa eta proba osagarriak

Laburtuta, pertsona batek epilepsia duela esan daiteke bi krisi epileptiko, gutxienez, 24 ordu baino gehiagoko aldean gertatzen zaizkionean. Aldi baterako faktoreak eragindako krisiak baztertzen dira, bestelakoan arrunt jokatzen duen garunean eragiten duelako (adibidez, drogen ondoriozko intoxikazioaren kasuan edo odolean azukrea gehiegi txikiagotzen denean); kasu horietan ez da epilepsiatzat jotzen.

Epilepsia duela ulertzen da, baita ere, eragin argirik gabeko krisi epileptikoa gertatu denean, hasiera batean, ondoren krisi gehiago pairatzeko aukera duen pertsona batengan (adibidez, garuneko lesio jakin batzuen kasuan).

Beraz, epilepsiaren diagnostikoa nagusiki klinikoa da. Pazienteen % 85ean, diagnostikoa historia klinikoaren bidez egiten da, eta ez da beste proba osagarririk egiten. Azterketa osagarri horiek, nagusiki garuneko irudiaren probek (TC -tomografia konputarizatua- eta RNM -erresonantzia nuklear magnetikoa) eta EEGk (elektroenzefalograma) epilepsiaren bilakaera sailkatzen, maneiatzen eta aurreikusten lagunduko dute. Hala ere, kasu askotan, proba osagarri horiek arruntak izan daitezke.

Hori dela eta, historia klinikoa da diagnostikoaren oinarriaren ardatz nagusia eta, beraz, garrantzitsua da medikuarentzat pazienteari galdetzea (zerbait gogoratzen badu) edota lekukoei galdetzea (halakorik balego) epilepsia gertaeraren inguruan: aurretiazko edo hasierako sintomak, gertaeraren iraupena, nahi gabeko mugimenduak egon diren ala ez, mingainari kosk egin zaion, harridurarik edo bestelako ondoriorik izan duen, toxikoak kontsumitu diren (epilepsia-atalasea jaisten duten droga edo farmakoak) edo sukarri egon den (bereziki haurrengan).

Esplorazio neurologikoari dagokionez, arrunta izan ohi da krisien arteko aldian.

Aipatu den moduan, proba osagarri ohikoenak garuneko RNM eta EEG dira (hainbat modalitatetan). Horiei esker, krisi epileptikoak eta epilepsiak sailkatzen saiatzen dira, tratamendu egokiena hautatu ahal izateko, eta paziente bakoitzaren ezaugarriak hartzen dira kontuan (adina, sexua, erikortasunak eta bestelako tratamenduak…).

Sintomak

Epilepsiaren adierazpen klinikoa krisi epileptikoak dira (edo komizialak).

Zer da krisi epileptikoa?

Zeinu edota sintomen aldi baterako gertaera da, neuronen ohiz kanpoko eta gehiegizko jarduerak eraginda. Krisi epileptikoek bat-bateko hasiera izan ohi dute, eta segundo edo minutuak irauten dituzte. Krisian zehar, konortea gal daiteke edo ez; hau da, arreta mailari eutsi daiteke eta pertsonak jakitea zer gertatzen ari den; aldiz, inguruan duenetik deskonektatu eta, beraz, gertatzen denaren jabe ez izan eta kontrolik ez izatea gerta daiteke. Era berean, krisian zehar nahi gabeko mugimenduak gerta daitezke; krisi epileptiko batzuetan hizkera / ikusmena / entzumena / zentzumenak / gustua edo usaimena nahas daitzeke, edo ohiz kapono sentsazio, pentsamendu edo emozioak gertatu. Beraz, adierazpenak anitzak izan daitezke eta, zorionez, ez da beti gertatzen “ahotik aparra botatzen duen konbultsioa”, pelikuletan ikusi ohi dugun moduan.

Bereziki azpimarratu nahi dugu “absentzia” terminoa, deskonexio kasuetan, oso hedatua egon baina okerra dela. Absentzia-krisiak ezaugarri zehatzak dituen krisi mota bat da, haurrengan gertatu ohi da eta ez helduengan; beraz, ez litzateke orokortu behar, eta hobe litzateke gertaeraren deskribapen zehatzagoa egitea.

Orain arte azaldutakoaren arabera, medikuek krisi epileptikoak fokalak edo orokortuak bezala sailkatzen dituzte, sailkapen ugari egon arren.

Garrantzitsua da krisi epileptikoak beste asaldurengandik ezberdintzea, bat-batean gertatu eta iraupen laburra badute ere epileptikoak ez direnean, adibidez, sinkopeak, garuneko gertaera iskemiko transitorioak edo krisi psikogenoak.

Krisi epilektikoez gain, ezinbestekoa da kontuan hartzea kasu askotan epilepsiarekin lotzen diren arazo asko, esaterako, memoriaren edo aldartearen nahasmenduak. Eragin emozional handia antsietate- eta depresio-indizeetan islatzen da, % 54 eta % 32era iristen dira, hurrenez hurren, krisia errepikatzeko beldurra, eguneroko jardueraren eta bizitza sozialaren mugatzea edota tratamenduaren ondorioak direla eta.

Epilepsia izateak hilkortasun-arriskua bi eta erdi aldiz areagotzen du. Kausa ohikoenak epilepsiaren beraren konplikazioak dira, arnasteagatiko pneumonia, traumatismo eta itotzeagatiko gertaerak, baita garuneko kalteak eragiten dituzten krisi luzatuak direla eta.

Prebentzioa eta arrisku-faktoreak

Krisi gehienak bat-batean gertatzen dira, une horretan gauza jakin batek eragin gabe. Hala ere, egoera batzuek epilepsia duten pertsonen krisiak eragin ditzakete eta, beraz, ekidin egin behar dira:

1. Lehenengo arrazoi nagusia medikazioa uztea edo hartualdiak ahaztea da. Hori dela eta, ezinbestekoa da medikazio antiepileptikoa modu erregularrean hartzea, eta adierazitako orduetan, medikamentuak batez besteko eragina baitu odolean eta eguneko hogeita lau orduak iraun behar ditu.

2. Lo falta. Loaldiaren ordu kopurua murrizteak edo ohikoa den baino beranduago oheratzeak krisi epileptikoak agertzea eragin dezake. Oheratzeko ordua atzeratzen bada, jaikitzekoa ere atzeratu behar da; hala ere, pertsona batzuen kasuan, loaldiaren erritmo-aldaketak krisia eragin dezake, ordu nahikoak lo egin badira ere.

   Hori dela eta, loaldiaren ordutegi erregularra eta atseden hartzeko nahikoa mantentzea gomendatzen da, 7 eta 10 ordu artean, adinaren arabera. Gauez lan egiten duten pertsonen kasuan, loaldia lan-ordutegira egokitu beharko da, egunero ordu kopuru bera lo egin eta ordu berean oheratzea.

3. Alkoholdun edariak edatea. Alkoholaren kontsumoak paziente epilektikoetan krisien maiztasuna areagotzea eragin dezake, hiru modu ezberdinetan:

   • Neuronen kitzikakortasuna areagotzea eta, beraz, krisia gertatzeko beharrezko baldintzak ematea errazten da.
   • Loaldia nahastea.
   • Medikazio antiepileptikoarekin interaktuatzea.

   Epileptikoak ez diren pertsonengan ere, alkohol gehiegi kontsumitzen bada, krisi epileptikoa paira daiteke, orokorrean abstinentzia aldietan.

   Hori dela eta, epilepsia duten pertsonek alkohola kontsumitzea ekidin behar dute.

4. Drogak. Legez kanpoko droga gehienek, bereziki estimulatzaileak direnek −kokaina, estasia, anfetamina, heroina, etab.− epilepsia duten edo ez duten pertsonengan krisi epileptikoak eragin ditzakete. Aipatu drogei gehitzen zaizkien sustantziek ere krisiak eragin ditzakete. Gainera, legez kanpoko drogak eta medikazio antiepileptikoa nahasteak aurreikusi ezin diren ondorio arriskutsuak izan ditzake.

   Bestalde, farmako batzuk krisi epileptikoak azaleratzea erraz dezakete.

5. Sukarra. Sukar altuak konbultsio-krisiak eragin ditzake epilepsia duen pazientearengan, batez ere haur eta adineko pertsonengan. Sukarra ahalik eta lasterren jaitsiaraziko da, krisi horiek ekiditeko.

6. Distira argitsuak. Aldizkako argiek krisi epileptikoak eragin ditzakete epilepsia mota batzuetan, eta horiei epilepsia fotosentikorrak deitzen zaie. Datuen arabera, epilepsia duten pertsonen % 2-3k dute epilepsia foto sentikorra.

   Segundoko 5 eta 30 arteko maiztasuna duten distirak dira ohikoenak. Fenomeno naturalek (eguzkia zuhaitzen artean) eragin ditzakete, baita artifizialek ere (diskoteketako argiak, hodi fluoreszenteak, telebista-pantailak, bideo-jokoak eta ordenagailuak).

   Kasu horietan, gomendagarria da telebista nahikoa distantzian ikustea eta nahikoa argia duen gela batean, katea urrutiko agintearen bidez aldatzea pantailara ez gerturatzeko (hori egin behar bada, begi bat estali), bideo-joko eta ordenagailuetan pantaila babesleak erabiltzea eta 15-30 minuturo atseden hartzea.

7. Epilepsia erreflexua. Pertsona batzuen kasuan, berehalako krisia eragiten duten bestelako faktoreak identifikatzen dira (ikaraldia, abesti bat, eredu bisual geometrikoa…), eta horiek epilepsia erreflexuak dira, ohiz kanpokoak.

* Estresak, berez, ez ditu krisi epileptikoak eragiten. Krisiak eragin ditzakete, baina neke edo loaldiaren erritmoaren nahasmenduari lotzen direnean. Hori dela eta, estres aldietan oso garrantzitsua da lo falta edo medikazio-dosia ahaztea ekiditea.

Ohiko galderak