Haur zein gazteen edo I motako diabetesa

Tratamendua

Tratamendua hastean, ohikoa da intsulina-dosiak egokitu behar izatea eta, batzuetan, elikaduran aldaketa txikiak egitea.

Une horretan zalantza asko sortzen dira, beraz, diabetesa duten pertsonek eta haien senideek gaixotasuna kontrolatu behar dute, eta medikuei laguntza eskatu. Hasieran, senideak eta gaixoa bera shock egoeran egon daitezke; arrunta da bizitza osorako gaixotasunen bat dugula jakinarazten digutenean. Kasu gehienetan, denbora gutxian, sentimendu hori desagertzen da; hortik aurrera, gaixotasuna onartzen eta kontrolatzen hasi behar da.

Gogoan izan behar da oso gomendagarria dela bizimodu osasuntsua eramatea (ez erretzea, pisu egokia mantentzea, ariketa fisikoa egitea eta abar); diabetesa duten pertsonentzat ez ezik, beste edonorentzat ere.

Memento egokia izan daiteke diabetesa zaintzen eta kontrolatzen ikasteko ikastaroetara joateko; ospitaleetan eta diabetikoen elkarteetan eskaintzen dira. Tratamenduaren hasierako egun edo asteetan, baliteke gertatzea diabetikoa kezkatu ohi duen zerbait: “ikusmen lausoa” . Hori gertatzen denean, gaixoak ezin ditu egin eguneroko zenbait ekintza, hala nola, irakurri, gidatu edo telebista ikusi. Kristalinoaren edema iragankorraren ondorioz gertatzen da, baina desagertu egingo da denborak aurrera egin ahala. Iragankorra da. Ez du ikusmena kaltetzen.

Diabetesa diagnostikatu eta gaixotasuna ezagutzeko ikastaroa egin ondoren, aldizkako azterketa medikoak egin behar dira endokrinologiako kontsultategian/erizain hezitzailearekin, 3-4 aldiz urtean.

Kontsultan, endokrinoak erabakiko du analisiak eta azterketak noiz egin, zure gaixotasunaren bilakaera kontrolatzeko eta epe luzera diabetesarekin lotura duen arazorik ez agertzeko (begiak, giltzurrunak, oinak eta abar).

Ikerketa zorrotzak egin ondoren egiaztatu da diabetesa behar bezala kontrolatuz gero nabarmen murrizten dela horrelako arazoak izateko arriskua.

Tratamendu intsulinikoa

Beharbada, gaixotasunaren lehen egunetan, ziztadek beldurra ematen dute; alabaina, injekzio gehienek ez dute minik egiten, eta 1-2 aste igaro ondoren erabat arruntak izango dira diabetiko askorentzat.

Egun, kasu gehienetan, Intsulina Motelaren Analogoekin (injekzio bakarra egunean) eta Intsulina Azkarra / Oso azkarraren Analogoekin (3-4 injekzio egunean, jatorduekin batera) egiten da tratamendua.

Halaber, azalpean intsulina etengabe injektatzen duen gailua erabil daiteke (infusio-ponpa).

Ikaskuntza-prozesuan, intsulina-dosiak nola egokitu behar diren azaltzen da, odoleko glukosa-mailaren eta janari bakoitzarekin jaten den karbohidrato kopuruaren arabera. Egunero zenbait aldiz odoleko glukosa-maila begiratzeko ohitura hartu behar da (gluzemiaren autokontrola); horrez gain, pertsona diabetikoak ikasi behar du zeintzuk diren karbohidratoak dituzten elikagaiak eta janari bakoitzean zenbat jan dituen, intsulina-dosiak egokitu ahal izateko. Pazienteak ez du intsulina injektatu behar zehazki zer jango duen jakin arte (kontuz ibili behar da etxetik kanpo bazkaltzen duenean).

Intsulina-boligrafoak

Egun, intsulina injektatzeko, boligrafoak erabiltzen dira. Askotariko intsulina-kontzentrazioak eta -unitateak dituzten boligrafoak daude. Boligrafoak hozkailuan gorde behar dira, egunero erabiltzen dena izan ezik; izan ere, intsulina hotz badago, min egin dezake.

Boligrafoa erabiltzen hasi zinenetik hilabete baino gehiago igaro bada, komeni da boligrafo berria hartzea (toujeo intsulina darabilenak 6 asterako balio du).

Intsulina etengabe injektatzeko sistema.

Intsulina-ponpak etengabe injektatzen du intsulina. Intsulina-kopuru hori medikuak edo erizainak zehaztu behar du, pazientearen arabera. Ondo ikasi behar dira tratamendu intsulinikoaren zenbait alderdi.

Gogoan izan behar da muturreko tenperaturek intsulina hondatu ahal dutela. Hortaz, ez da izozkailuan sartu behar, ez eta eguzkitan utzi ere. 0-30 ºC-ko tenperaturak egokiak dira intsulina gordetzeko. 30 ºC baino gehiagoko tenperatura badago, komeni da kortxozko kutxa edo termo eramangarri batean gordetzea.

Non injektatu

Larruazalaren azpian dagoen gantzean injektatu behar da intsulina, azalpeko ehun deritzon horretan, alegia.

Oso garrantzitsua da injektatzen den lekua aldatzea: besoak, sabelaldea, izterrak eta ipurmasailak.

Halaber, komeni da alde berean eta ordu berean ziztatzea zenbait egun jarraian. Adibidez, eguerdian sabelaldean ziztatu baduzu, hurrengo egunean, eguerdian, saiatu alde berean ziztatzen (aurreko eguneko ziztadatik 2-3 cm-ra).

Astebete igaro ondoren, komeni da injektatzeko aldea aldatzea: aste batean, gorputzaren eskuinaldean; hurrengoan, berriz, ezkerraldean.

Injekzioa non jarri den, gorputzak azkarrago edo motelago xurgatuko du giza intsulina:

• Sabelaldean, azkarrago
• Besoetan, abiadura ertainean
• Izter eta ipurmasailetan, motelago

Alabaina, hori ez da egiaztatu intsulinaren analogoen kasuan (egun erabiltzen direnak).

Intsulina injektatzeko modua

Egun, badira intsulina injektatzeko hainbat tamainatako orratzak. Luzera murriztuz joan da, izan ere, zenbait ikerketak erakutsi dute orratzak luzeegiak direnean muskulu-ehunera heldu ahal direla. Orain, 5,6 eta 8 mm bitartekoak erabiltzea gomendatzen da (injektatu behar den intsulina-dosiaren arabera, batez ere).

Gehiegizko pisua edo pisu normala duten pertsonek (20-27 bitarteko GMI) 5,6 edo 8 mm-ko orratzak erabiltzen badituzte, ez da beharrezkoa inon atximur egitea, injekzioa izterraren kanpoaldean eta 8 mm-ko orratzarekin ematen denean salbu.

5, 6 edo 8 mm-ko orratzak pertsona argalek (20 baino gutxiagoko GMI) erabiltzen badituzte, ordea, ezinbestekoa da atximur egitea edo 45º-ko angelua osatuz ziztatzea, ipurmasailetan jartzen denean izan ezik (kasu horretan, ez da atximur egin behar, eta angelua 90º-koa izan behar da).

---

Zergatik aldatu behar da injektatzeko aldea?

Oso garrantzitsua da injektatzeko aldea aldatzea; izan ere, aldatu ezean, azalpean dugun gantza lesionatu (tamaina handitu edo txikitu) edo gogortu egin daiteke.

Lipodistrofiak (koskorrak edo gogortzeak larruazalean, edo larruazala atrofiatzea) agertu ahal dira. Alde horietan ziztatuz gero (min gutxiago egiten du), intsulina xurgatzeko modua aldakorra izan daiteke, eta, beraz, hipogluzemia edo hipergluzemia agertu ahal dira.

Autokontrola

Gluzemia kapilarra

Odolean duzun glukosa-maila ezagutzeko, gluzemia kapilarrak egiten ikasi behar duzu. Ezinbestekoak dira autokontrolerako.

Teknika honen bidez, zure gluzemiak egokiak, altuegiak edo baxuegiak diren jakingo duzu, eta, horren arabera, erabakiak hartuko, gaixotasuna hobeto kontrolatzeko.

Zer behar duzu gluzemia kapilarra egiteko?

• Glukometroa (neurtzeko gailua)
• Zerrenda erreaktiboa
• Ziztagailua edo lantzatxoa
• Paperezko musuzapia
• Kontrolatzeko koadernoa

Glukometroa

Glukometro modelo anitz daude salgai, odol kapilarrean azukre kantitatea neurtzeko eta gluzemia nahi bezala dagoen jakiteko.

Neurketa batetik bestera % 10-20ko aldea egin daiteke, nahiz eta neurgailu berbera erabili. Hortaz, ez kezkatu hiru aldiz jarraian neurtzen baduzu eta emaitza desberdinak eskuratzen (110-100-104); denak izango dira zuzenak.

Glukometroek neurketak egin ditzakete 10-20mg/dl-tik 500-600mg/dl-ra bitartean. Zure gluzemia 10-20mg/dl-ren azpitik badago, gailuak “LO” adieraziko du. Zure gluzemia 500-600mg/dl-ren gainetik badago, gailuak “HI” adieraziko du.

Aurretiko zaintzak:

• Eskuak garbitu, “hatz gozoak” deituriko fenomenoa ekiditeko; bestela, balioak benetakoak baino altuagoak izango dira.
• Eskuak lehortu, odol-tanta ez diluitzeko (eskuak bustita badaude, baliteke neurtutako gluzemia benetakoa baino txikiagoa izatea).
• Eskuak bero edo epel izan, odol-tanta errazago irten dadin.
• Hatzen alboetan ziztatu, eta ez ziztatu beti hatz berbera (hatz-mamian ziztatzea mingarriagoa da, eta hatzean sentikortasuna galtzeko arriskua dago).

Teknika egokia:

• Zerrenda erreaktiboa glukometroan sartu, kontaktua egin arte.
• Ziztagailua kargatu, hatza hautatu, ziztatu eta hatza estutu, goialdetik oinarrirantz, odol-tanta egokia ateratzeko.
• Odol-tanta ukitu zerrendarekin, eta itxaron behar adina odol xurgatu arte.
• Idatzi emaitza koadernoan.
• Kendu zerrenda eta bota.

Zer gertatuko da emaitza idaztea ahazten bazait?
 
Glukometroek memoria dute, eta zure gluzemiaren emaitzak gordetzen dituzte, data eta orduarekin. Nahi duzunean kontsulta ditzakezu, eta zure koadernoan idatzi. Hori dela eta, egiaztatu gailuaren data eta ordua zuzenak direla.

Zenbait neurgailurekin, adierazi ahal duzu gluzemia jan aurrekoa (preprandiala), jan eta ordubete edo bi ordura neurtutakoa (postprandiala) edo beste edozein momentutan neurtutakoa den.

Beste batzuekin, berriz, emaitzen batezbestekoa kalkulatu daiteke, bai eta datuak programa informatiko batean inportatu eta grafikoak ikusi ere: joerak, aldakortasuna... Horrez gain, datuak Internet plataforma batean deskarga ditzakezu, eta medikuekin partekatu.

Azterketa medikoa egitera edo erizain hezitzailearenera zoazen guztietan, datuak erregistratzeko erabili duzun koadernoa eta glukometroa eraman behar dituzu. Bertan apuntatu behar dituzu izandako arazo guztiak (adibidez, zergatik uste duzun hipogluzemia edo hipergluzemia izan duzula), izan ere, datu horiek oso baliagarriak izan daitezke tratamendua zure beharrizanetara egokitzeko.