Mundu digital batean heztea

2-5 urte

Egunean ordu bat baino gutxiagoz erabili aisialdiko pantailak (zenbat eta gutxiago, orduan eta hobeto), eta beti beste norbaitekin batera.

Etxean

• Leku komunetan kokatu pantailak, interakzioa errazteko.
• Ez erabili lo egiteko.
• Horiek gabe jan, familia-harremana hobetzeko.
• Hitz egin begietara begira.
• Sare sozialetan informazioa eta/edo irudiak partekatzean, helduak adingabearen intimitatea babestu behar du.

Kasketa baten aurrean, negarrez edo haserre dauden egoera batean: haurrari erantzutean, berarekin zaudela erakutsi, eta gertatutakoari buruz pentsatzen lagundu iezaiozu. Konpondu ondoren, komentatu gertatutakoa bere adinera egokitutako esaldi laburrak erabiliz. Badaude sormena eta motrizitate xehea (mugimendu xehe eta zehatzak) garatzen laguntzen duten beste aukera batzuk, hala nola pieza txikirik gabeko jostailuak, musika edo papera eta margoak. Pantaila erabiltzeak ez du emozioak kudeatzen ikasten laguntzen.

6 urteetatik lehen mugikorrera arte

Etapa horretan ezaguera garatzen da; beraz, ongizate digitala lortzeko, garrantzitsua da familia-eremuan jarraibide orokor batzuk integratzea. Jarraibide horiek etxean dagoeneko ezarrita dauden balioen, arauen eta konfiantzaren jarraipen bat izango dira.

Hona hemen iradokizun batzuk:

• Zehaztu zero teknologiako guneak.
• Itzali routerra oheratu aurretik.
• Ezarri pantailak erabiltzeko ordutegi bat: horiek erabiltzeko denbora eta lekua.
• Sustatu offline jarduerak edo jarduera ez-birtualak:
  
  • Bultzatu irakurketa-uneak.
  • Sustatu mahai-jokoak, kontsolen ordez.
  • Bilatu astialdi jarduerak.
  • Animatu haien lagunekin harremanak izatera.
  • Egin familia-jarduerak aire zabalean, hala nola paseoak, parkean jolastea…

Aipatutako pauten bidez teknologiaren erabilera ordenatua dago, eta horrek nortasunaren zein gailuekiko harreman orekatu baten garapena sustatzen du, gailuak distrakzio gisa erabili gabe. Internetera lehen aldiz sartzeko unea da. Eduki esanguratsuak deskubritzen laguntzeak, aukera positiboak azaltzeak eta arriskuei aurre egiterako orduan gainditzeko ikuspegi bat izateak denboran zehar erabilera osasuntsu bat izaten lagun dezakete. Gogoan izan:

• Erabili gurasoentzako kontrol-plataforma bat, eduki aukera egokia duena. Internetera sartzen den lehen aldietan, inguru kontrolatuetan egin dezala.
• Ezarri pantailak erabiltzeko baimendutako denbora eta ordu-tarteak. Denonak dira, saiatu zaitez horiek guztien eskura eta begi bistan egon daitezen.
• Erabili adinera moldatutako plataforma digitalak (adib. Netflix, YouTube…), mugatu edukia eta egon haurraren ondoan, batez ere ez badakigu zer ikusten ari den. Gurasoentzako kontrol-sistemak erabiltzen baditugu, azaldu zergatik egingo dugun, zer kezka ditugun eta aurrerantzean nola kudeatuko dugun.
• Normalean, aisialdiko lehen kontaktua kontsola edo bideojoko digitalekin egiten da. Bere jolasean parte hartzen badugu, haurraren gustuak ikus ditzakegu, erabilera arduratsu bat modulatzeaz gain. Adostu konpromisoak honako hauei dagokionez:
  • Denbora: eguna eta ordua, errutinak ez oztopatzeko.
  • Adin bakoitzera moldatuta.
  • Pantaila etxeko ageriko leku batean egotea.
  • Jolasa behatzea. Saihestea online jolastea ezezagunekin.
  • Jolasak online edo Interneten bidezkoak eta beste pertsona batzuekin badira, azpimarratu pertsona ezezagunak ez onartzearen edo horiekin ez jolastearen garrantzia. Azaldu lekuz kanpoko gertaerak edo iruzkinak badaude, heldu bati jakinarazi behar diotela.
  • Aire librean egiten diren beste aisialdiko jarduerak sustatzea, digitalaren eta analogikoaren arteko oreka aurkitzeko.
• Aplikazioak (app) deskargatzea:
  • Konfiguratu pribatutasuna, arrazoia azalduz.
  • Bilatu mundu analogikoan dituen zaletasunekin zerikusia dutenak, eta familiarekin aisialdia sustatzen dutenak.
  • Ez erabili saririk emateko edo zigortzeko.
  • Garrantzitsua da gogoratzea sare sozialetan kontuak ireki ahal izateko legezko adina 14 urte inguruan dagoela. Hori erregistratu nahi den plataformaren arabera alda daitekeenez, komeni da kasu zehatz bakoitzerako begiratzea.

Garrantzitsua da teknologia bakegile emozionalgisa ez erabiltzea. Haurrei beren emozioak identifikatzen, onartzen eta kudeatzen irakatsi behar zaie.

Lehen mugikorra, zein adinetan?

Lehen mugikorrak kanpoko mundura erabat irekitzea dakar berarekin. Gomendatutako adina hamalau urte ingurukoa bada ere, erabakia faktore askoren araberakoa da, eta gurasoei soilik dagokie. Komeni da kontuan hartzea pertsona nolakoa den, bere heldutasun- eta garapen-maila, eta zenbateko autonomia-maila duen ikasteko, zereginak egiteko, materiala zaintzeko eta ordena mantentzeko, baita beste gailu elektroniko batzuei eman dien erabilera ere.

Zenbaitetan, adina pixka bat aurreratu behar da hainbat arrazoirengatik (lineako autobusak edo metroa hartzen hasten direlako, eskolaz kanpoko jardueretatik etxera itzultzen direlako haien kabuz...), eta baliteke nahikoa izatea deiak jaso ditzakeen erlojua izatea edo Interneteko konexiorik gabeko mugikorra izatea. Mugikorren mundura sartzeko ez da zertan hasi smartphone batekin.

Nondik hasi:

• Aukeratu adinerako eta erabilerarako egokia den gailu bat.
• Adostu kontratu-mota.
• Ezarri ordutegi-mugak eta zertarako erabiliko den.
• Hobe beti beste norbaitekin erabiltzea, eta erabilera pribaturik gabe.
• Segurua izan dadin, konfiguratu behar erabiliko duenarekin berarekin. Hori egin aurretik, hitz egin hainbat gairi buruz, kasurako, pribatutasuna, intimitatea, errespetua, hura zaintzeko konpromisoa eta erabilera arduratsua.

Etapa honetan, sare sozialetan hasten dira. Gomendagarria da profil berriak sortzeko unean zu aurrean egotea, eta kontua kudeatzeko arauei buruz hitz egitea; besteak beste, modu pribatuan erabil dezala eta arduraz erabiltzeko konpromisoa har dezala. Garrantzitsua da hatz-marka digitalaren oihartzunari buruzko informazioa ematea, eta jakinaraztea zer-nolako garrantzia duen Interneten partekatzen edo argitaratzen dena zaintzeak.

Nerabezaroa eta autonomia

Nerabezaroan berebiziko garrantzia dute parekoen taldearekin kontaktuan egoteak, horren onarpena lortzeak, taldearekin interakzio sozialak izateak eta taldearen parte izateak. Horri lotuta, gailu mugikorrek, ordenagailuek edo tabletek etengabeko sarbidea eskaintzen dute. Ez da harritzekoa pantailetan arreta gehiegi jartzea. Gainera, ohikoa da pribatutasun eta independentzia handiagoa eskatzea. Erabilera kontrolatutik autonomiarako trantsizioan, gurasoen edo arduradunen zeregina laguntzea eta haiekin egotea da. Moderatu erabilera familia-harremanak eta errutinak errespetatu ditzaten, baina eman arauak zehazteko, aldatzeko eta/edo negoziatzeko aukera.

Bizitzako beste alderdi batzuetan bezala, ez duzu zertan teknologia berriekiko harremana ulertzeko modu bera izan. Horregatik, komeni da bereiztea bere osasunerako benetan garrantzitsua dena (gauez mugikorra itzaltzeko gai ez denez, ez du lo egiten) eta pertzepzio pertsonalarekin zerikusia duena (nahiago zenuke seme-alabak musika jotzea edo mendian ibiltzea, sare sozialetan aritu beharrean). Gogoan izan beti helduek esperientzia badutela, baina nerabeak direla teknologia kontuetan aitzinean doazenak (jakin hura aitortzen eta baloratzen).

Horren harina:

• Atsedenaldiari eta loari dagokionez, izan arau argiak. Errazago barneratuko dituzte gurasoen eredua badute.
• Sustatu online jardueren eta teknologiarik gabekoen arteko oreka.
• Errespetatu intimitatea eta sustatu komunikazioa, partekatzeko uneak bilatuz.
• Adieraz iezaiezu haiek egiten dutenaren erantzule direla, eta ez gainerako pertsonek egiten dutenarena.
• Adostu mugikorraren edo beste gailu batzuen erabilerari buruzko arau batzuk, eta hitzartu horiek bete ezean agian gailua kenduko zaiela, erabilera txarragatik, tratu desegokiagatik, programa edo plataforma desegokiak instalatzeagatik...

Aukera ezin hobea da haiek beren irizpidea landu dezaten eta gurasoek hura garatzen lagun diezaieten. Lagungarria izan daiteke aurreko adin-tarteetan haiekin landu den ulertzeko gaitasunari eustea, bai eta entzuteko gaitasuna hobetzea ere.