Hipertentsio arteriala

Diagnostikoa eta pronostikoa

Hipertentsioa garaiz diagnostikatzeak eta tratatzeak zenbait arrisku murritz ditzake, hala nola infartua, iktusa eta giltzurrunetako gaixotasunak izateko arriskua, beste osasun-arazo batzuen artean.

Hipertentsioa kontsultan diagnostikatzen da, tentsioa bi egun desberdinetan neurtu ondoren, baldin eta lortutako zifrak egokitzat jotzen diren zifretatik gorakoak badira. 

• Tentsio sistolikoa, “altua” izenez ezagutzen dena, 140 mmHg-koa edo hortik gorakoa da. Bihotza uzkurtzean odolak arterietan eragiten duen indarra adierazten du.
• Tentsio diastolikoa,alegia, "baxua", 90 mmHg-koa edo handiagoa da. Bihotza erlaxatzean odolak arterietan eragiten duen indarra adierazten du.

Diagnostikoa berresteko, kontsultan egiten diren neurketez gain, baliteke etxean autokontrolak egitea eskatzea. Horrela, mantal zuriak eragindako hipertentsio arteriala bazter daiteke.

Helduen presio arterialaren balioak

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   Hipertentsio arterialari buruzko 2021ko Europako Adostasuna

---

Epe luzeko ondorioak

Urteak igaro ahala, odolak arterietan egiten duen gehiegizko presioak arteriak kaltetu ditzake, eta iktusa, garuneko isuria eta dementzia eragin. Gainera, arteriak gogortuz gero (arterioesklerosia), horrek infartua, bularreko angina edo bihotz-gutxiegitasuna ekar ditzake, eta beste organo batzuk lesionatu, hala nola giltzurrunak. 

Horregatik, hipertentsioa duen norbaitek sintomarik ez badu ere, autozainketak ezinbestekoak dira beste gaixotasun kardiobaskular batzuk garatzeko arriskua murriztu ahal izateko. Zainketa horien artean, honako hauek sartzen dira: bizi-estilo osasungarria izatea, oinarrizko zutabe gisa; medikazioa egoki hartzea (hala badagokio), eta tentsio arteriala kontrolatzea. 

Diabetesa eta hipertentsio arteriala

Hipertentsio arteriala eta diabetesa gaixotasun kardiobaskularrak garatzeko arrisku-faktoreak dira. Hala, hipertentsioa duen norbaitek diabetesa ere badu, areagotu egiten da infartua, iktusa eta giltzurruneko gaixotasun kronikoa izateko arriskua, besteak beste. 

Edonola ere, ondorioak saihestu edo arindu egin daitezke, gaixotasunak behar bezala kontrolatzea lortzen bada. Bi gaixotasunak dituzten pazienteen kasuan, gomendatzen da tentsioaren zifrak 130/80 mmHg-tik behera egotea modu jarraituan.

Tentsio arteriala 60 urtetik gora

Denborak aurrera egin ahala, arteriek elastikotasuna galdu eta zurrunagoak bihurtzen dira; horregatik, adinean aurrera egin ahala, hipertentsioa izateko arriskua handitzen da. 

60 urtetik gorakoek konplikazio kardiobaskularrak izateko arrisku handiagoa dute; izan ere, arteria batzuek gaitasun txikiagoa dutenez presio altuetara egokitzeko, buxatu edo hautsi egin daitezke. Horregatik, beste guztientzat baino onuragarriagoa da, zalantzarik gabe, adin horretakoei tentsio arteriala zertxobait eta kontrolpean jaistea.

60 urtetik gorakoentzako gomendio orokorra da tentsio arterialaren zifrak 150/90 mmHg-tik behera egotea modu jarraituan, betiere beste patologiarik ez badute eta/edo normalean bost farmako baino gehiago hartzen ez badituzte. Nolanahi ere, osasun-profesionalak egingo du kasuan kasuko balorazioa.

Zainketak

Bizi-ohitura osasungarriak

Tratamenduaren lehen ardatza, eta garrantzitsuena hipertentsioa prebenitzeko zein kontrolatzeko, bizimodu osasungarria edukitzea da. Baliteke hori nahikoa izatea tentsio arteriala murrizteko, medikazioa hartu beharrik gabe. Behar baduzu, eskatu laguntza medikuari edo erizainari, ohitura-aldaketa hauek txertatzeko:

• Denetarik eta modu orekatuan jan. Gogoan izan zure eguneroko dietan fruta, barazkiak, lekaleak, arrainak eta fruitu lehor naturalak gehitzea. Fruitu lehorrak gatz erantsirik gabeak izan daitezela (ukabilkada bat egunean).
• Gatz-kontsumoa murriztu. Gogoan izan latako elikagaiek eta aurrekozinatuek gomendatutakoa baino gatz kantitate gehiago dutela; beraz, ahal den neurrian, murriztu horrelako jakien kontsumoa edo saihestu itzazu. Ultraprozesatuak saihestu; izan ere jateko/edateko prest dauden produktuak direnez, azukrea, gatza, koipea eta hainbat gehigarri konbinatzen dituzte. Produktu horien barruan sartzen dira edari azukredunak, snackak eta janari azkarrak.
• Gehiegizko pisua edo obesitatea izanez gero, saiatu pisua galtzen. Laguntza behar baduzu, osasun-zentroko erizainek lagundu ahal dizute prozesu horretan. 
• Ez erre. Erretzeari uztea erabakitzen baduzu, laguntza eska diezaiokezu erizainari.
• Alkohol-kontsumoa mugatu. Kontsumo seguru bakarra zero gramokoa da.
• Kafea eta tea neurrian hartu, egunean 2 edo 3 kikara.
• Edan 1,5 eta 2 litro ur artean egunean, kontraindikazio medikorik ez badago.
• Zure gaitasunekin bat datorren ariketa fisikoa egin. Saiatu astean 150 minutuz jarduera moderaturen bat egiten; adibidez, oinez azkar ibiltzea, bizikletaz ibiltzea, dantzatzea edo etxeko lanak egitea. Astean 75 minutuko jarduera bizia ere egin dezakezu, hala nola korrika egitea, mendi-ibiliak, talde-kirolak, dantza aerobikoa, azkar igeri egitea eta beste. Horrez gain, gomendatzen da malgutasun-, indar- eta oreka-ariketak egitea gutxienez beste 2 egunetan. 180/105 mmHg-tik gorako zifrak badituzu, hobe da jarduera fisikoa atzeratzea, ariketak tentsioa igotzea ekar dezakete eta. 
• Estresa murriztu. Horretarako, erlaxazio-teknikak egin ditzakezu, besteak beste, abdomeneko arnasketak edo yoga.
• Gutxienez 8 orduz lo egin edo atseden hartu egunero.  

Medikazioa

Medikuak medikazioa hartzeko agindu badizu, orain arteko lorpen osasungarriei eutsi beharko diezu, edo lanean jarraitu, bizimodu osasungarria izateko. 

Horrez gain, garrantzitsua da medikazioa adierazitako egunetan eta dosietan hartzea; bestela, tentsio arteriala berriz igo liteke. Horregatik, tratamenduarekin jarraitu behar da kontrakoa adierazi arte. 

Egiaztatu badakizkizula farmakoaren izena, kantitatea, noiz eta nola hartu, zertarako balio duen, nola gorde behar den eta zer egin hartualdiren bat ahaztuz edo okertuz gero. 

Medikazioak albo-ondorioak eragin ditzake: zorabioa, eztula, ahulezia, buruko mina, beherakoa eta abar. Sintoma horietakoren bat nabarituz gero, galdetu erreferentziazko osasun-profesionalari. 

Garrantzitsua! Ez hartu antiinflamatoriorik, ezta medikamentu eferbeszenterik ere, azken horiek gatz asko dute eta.

Tentsio arterial egokiari eustea

Tratamenduaren beste oinarrietako bat da tentsioari eustea gomendatutako mugetan, oro har, 140/90 mmHg-tik behera. Artatzen zaituen osasun-taldeak esango dizu zein diren balio onargarriak. 

Tentsio-neurgailurik baduzu, tentsioa aldian behin kontrola dezakezu. Jarraipen-kontsultetara zoazenean, komeni da etxean egindako erregistroak jakinaraztea. 

Hipertentsio-diagnostikorik ez baduzu, eta gailu bat eskura baduzu, edozein unetan egiaztatu ahalko duzu zifrak gomendatutakoak diren. 

Nola hartzen da tentsioa?

Tentsio arteriala egoki neurtzen duzula ziurtatzeko, gomendio hauek bete ditzakezu: 

1. Tentsiometro egokia: hobe da besoko tentsiometroa erabiltzea, eskumuturreko tentsiometroak baino zehatzagoak izaten baitira. Erreferentziazko erizainari erakutsi ahal diozu, egokia den balora dezan. 
2. Une egokia: erlaxatuta zauden une bat aukeratu, eta aurretik gutxienez 5 minutuko atsedenaldia hartu ahal izango duzula ziurtatu.
3. Posizio egokia: hobe da bizkarra eserlekuaren kontra edukitzea, eta besoa erlaxatuta, estutzen duen arroparik gabe. Besoa mahaiaren gainean jarri, esku-ahurra gorantz, eta ukondoa pixka bat tolestuta bihotzaren parean. Ez gurutzatu hankak.
4. Beso bat ala bestea aukeratzea: baliteke balioak desberdinak izatea beso batean eta bestean; horregatik, tentsioa beti beso berean neurtzea gomendatzen da. Zifra altuenak ematen dituen besoa aukeratu ohi da. 
5. Neurketa bat baino gehiago: komeni da hiru neurketa egitea, minutu bateko edo biko tartearekin. Arritmia izanez gero, tentsioa bost aldiz hartu beharko litzateke. Amaitutakoan, zifren batezbesteko aritmetikoa kalkulatu behar da.
6. Idatzi balio zehatza: hobe da zifra zehatza idaztea, biribildu gabe. Adibidez, 124/89 mmHg idatzi, 12/9 mmHg beharrean.

Emakumea eta tentsio arteriala

Haurdunaldia

Haurdun dagoen norbaitek bi motatako hipertentsioa izan dezake:

• Haurdunaldiko hipertentsioa: Haurdunaldiko 20. astetik aurrera agertzen da, eta erditu ostean desagertzen, hau da, erditu eta seigarren astetik aurrera. Ohikoagoa da fetu bat baino gehiago badaude. Kasu guztietan ez da medikaziorik beharko. 
• Hipertentsio kronikoa: Gaixotasuna haurdunaldiaren aurretik agertzen da, edo haurdunaldiaren 20. astea baino lehen. 

Osasun-profesionalak egingo dizu behar beste kontrol, eta jarraibideak emango dizkizu.

Ahotiko antisorgailuak

Ahotiko antisorgailuak hartu aurretik, garrantzitsua da osasun-profesionalari galdetzea, batez ere hipertentsioa diagnostikatu bada. Horrelakoak hartuz gero, baliteke zifrek gora egitea. 

Klimaterioa

Bizitzako etapa honetan, areagotu egiten da gaixotasun batzuk izateko probabilitatea (besteak beste, hipertentsio arteriala edo diabetesa), eta horrek zerikusi handiagoa du zahartze-prozesuarekin eta bizi-ohiturekin menopausiarekin baino. Hala ere, menopausiaren edo ordezko hormona-tratamenduen ondoren gertatzen diren hormona-aldaketen ondorioz, baliteke presio arterialaren zifrak igotzea.

Nola zaindu eta nola egin akonpainamendua

Familia eta laguntza-sarea funtsezkoak dira, egikizun zehatza baitute gaixotasunaren tratamenduan. Akonpainamendua garrantzitsua da; alegia, garrantzitsua da tratamenduan, kontrolean eta gomendioen jarraipenean laguntza ematea, litezkeen konplikazioak saihesteko. 

Denboran irauten duen egoera kronikoa denez, beharrezkoa da euskarria eta motibazioa ematea, pertsonak ez ditzan tratamendua eta zainketa bertan behera utzi.

Honako alderdi hauek indartzen lagundu ahal diogu:

• Bizimodu osasungarria edukitzea.
• Agindutako tratamendu farmakologikoari eustea, halakorik badago.
• Presio arteriala etxean neurtzea.