Suizidioa

Zer egin dezaket suizidio-ideiak baditut?

Pertsona asko garai zailak pasatzen dituzte bizitzan, eta arazo edo egoera oso mingarri batek gainezka egiten diela sentitzen dute. Testuinguru horretan, ez da harritzekoa oso pentsamendu biziak izatea, larritasun, nahasmen edo etsipen handia eragiten dutenak, eta suizidio-ideiak edo norberaren buruari min egiteko ideiak agertzea.

Jarraian, jarraibide orokorrak dituen informazioa emango dizugu, baina horiek ez dute inola ere ez zure osasun-profesionalak egindako terapia edo gomendio indibidualizatua ordezten.

Berehalako laguntza behar baduzu, atal honetan aurkituko duzu: “Non eskatu laguntza”

Emakume bat negar egiten

Agian hobeto sentituko zara honako hau jakitean:

  • Suizidio-pentsamenduak, normalean, aldi baterakoak dira. Aldi jakin batzuetan edo «krisietan» intentsitate handiagoa izan ahal dute. Orduak edo egunak igaro ahala, gero eta kontrolagarriago bihurtzen dira, larritasun gutxiago sortzen dute eta desagertu ere egin daitezke, arazoak iraun arren. Sufrimendu biziaren aurrean, suizidioa konponbidetzat har daiteke, eta erabaki itzulezina izan daiteke denborarekin hobetzen den egoera batean.
  • Arazo asko konpon daitezke. Agian sentitzen duzu inbaditzen zaituen kezka horrek ez duela irtenbiderik, baina, era berean, litekeena da laguntza eta denbora pixka bat behar izatea irtenbide egokia aurkitzeko edo irtenbide hori onartzeko eta harekin bizitzeko modua aurkitzeko. Saia zaitez konfiantzazko norbaitekin hitz egiten, distantzia jakin bat hartzeko eta beste ikuspegi batzuk izateko balio dezake. Aldi berean hainbat arazori aurre egiten badiozu, lehenengo zentratu batean, zure emaitza eta sentsazioak hobetuko dira.
  • Suizidio-ideiak, askotan, gogo-aldarte baxuari, depresioari, antsietateari edo osasun mentalarekin lotutako beste arazo batzuei lotzen zaizkie. Osasun-arloko profesionalek emandako tratamendua sufrimendua murrizteko modu eraginkorra da.

Gomendioak:

  1. Eman zure buruari denbora

    Har ezazu «denbora» atzera bueltarik ez duten erabakiak hartu aurretik. Pertsona askok antzeko uneak bizi izan dituzte eta gainditu egin dituzte.

    Laguntza eskatu! Egoera horretan egon ziren beste pertsona batzuen testigantzak entzun ditzakezu atal honen amaieran

  2. Bilatu laguntza

    Agian sentitzen duzu ezin duzula inorekin partekatu gertatzen ari zaizuna edo ez duzu uste hori egiteko gai denik. Egia esan, hori egin duten pertsonek lasaitasuna sentitzen dute. Laguntza egokiarekin gainditu dezakezun egoera bat da. Bilatu konfiantzazko pertsona bat, eta azaldu nola sentitzen zaren. Oso urrats garrantzitsua da, eta egoera gainditzen lagunduko dizu. Senitarteko bat, lagun bat, lankide bat, zure hurbileko pertsona bat edo laguntza-telefonoak izan daitezke (Osasun Aholkua, 112, Itxaropenaren telefonoa, etab.).

    Gainera, osasun-arloko profesional batekin hitz egin beharko duzu. Lehen Mailako Arretako medikuarekin eta Osasun Mentaleko terapeutarekin egin dezakezu, dagoeneko tratamenduan bazaude. Larrialdiko egoeran zaudela uste baduzu eta ezin baduzu medikuaren zitara arte itxaron, deitu telefonozko larrialdietako osasun-arreta zerbitzuei (112 telefonoa, 24 orduz egunero) edo joan gertuen duzun Larrialdietako zentro sanitariora.

    Berehalako laguntza behar baduzu, atal honetan aurkituko duzu: “Non eskatu laguntza”

  3. Zaindu zaitez

    Egon zaitez aktibo eta okupatuta jarduera atsegin, atsegingarri eta errazekin, nahiz eta asko kostatu eta gogorra izan. Pentsatu nola entretenitu eta dibertitu, eta eman denbora (paseatu, musika entzun, lagunekin hitz egin, kirola egin, janaria prestatu, zinemara joan…). Zure zainketan eta mimoan denbora erabiltzea beharrezkoa da zure osasun emozionalerako.

    Saia zaitez zure egunerokoan ordutegi osasungarriak izaten. Atseden hartu eta behar adina lo egin. Nekeak ondoez emozionala areagotzen du eta zaildu egiten du argi pentsatzea.

  4. Praktikatu erlaxazioa

    Saiatu erlaxazio-teknika errazen bat erregulartasunez praktikatzen (arnasketa, muskulu-erlaxazioa…).

    Mindfulness Audioak

    • 3 minutuko arnasketa-saioa

    • Arnasketa bidezko meditazioa

    • Gorputz-eskanerraren ariketa

    Erlaxatzeko audioak

    • Muskuluen erlaxazioa

    • Irudimen-erlaxazioa

    Batere ezagutzen ez baduzu, bilatu beste modu osasungarri batzuk estresari eta antsietateari aurre egiteko.

  5. Bilatu konpainia

    Partekatu denbora eroso sentitzen zaren pertsonekin. Isolamendua saihestuko duzu, eta hobeto eta distraituago sentituko zara. Geratu paseatzeko edo zerbait hartzeko, bisitatu zure familiako pertsona bat, deitu urruti bizi den norbaiti…. Laguntza-sare bat izateak (senideak eta lagunak) laguntzen dizu berriz ez erortzen edo horiei aurre egiten.

  6. Ez hartu alkoholik, tabakorik eta drogarik

    Horren kontsumoak okertu egiten ditu gogo-aldartea, argi pentsatzeko gaitasuna edo portaeraren gaineko kontrolari eusteko gaitasuna, eta oldarkortasun eta desinhibizio handiagoa agertzen da. Saia zaitez ahal duzun guztia ekiditen edo murrizten.

  7. Urrundu kaltetu zaitzakeen edozein bitartekotik (pilulak, substantzia kaltegarriak, labarrak, sokak, armak...)

    Krisi-uneetan bitarteko horiek erabiltzeko zailtasunak izateak, portaera kontrolatzea zailagoa denean, horiek gainditzen laguntzen du. Errazagoa izango zaizu gertuko pertsonen laguntza baduzu. Adibidez, eskatu senideei medikamentuak, substantzia toxikoak edo objektu arriskutsuak aldi baterako gordetzeko.

Laguntza eskatu
Non eskatu laguntza Non eskatu laguntza

Segurtasun-plana

Zure «segurtasun-plana» zailtasun bereziko uneetan lagunduko dizun tresna da. Hausnartu hurrengo 6 galderei buruz eta idatzi erantzunak. Behin osatuta, saiatu beti kopia bat eramaten edo ikusteko moduko leku batean jartzen.

Nire segurtasun-plana

   1. Abisu-seinaleak eta arrisku-uneak

Okerrago sentitzen zarela erakusten duten seinaleak, alegia, suizidio-ideiak biziagoak izan daitezkeen uneak. Adibidez, suminkorrago egotea, bakarrik egoteko gogo handiagoa izatea, gehiago edatea edo erretzea, etsita sentitzea, insomnioa eta egonezin handia izatea, kontrola galtzen dela sentitzea, etab.

   2. Hobeto sentiarazten laguntzen didaten jarduerak

Idatzi aurreko puntuan adierazitako uneetan hobeto aurkitzen lagun diezazuketen jarduerak. Gogoratu beste egoeretan funtziona zizuna: paseoa ematea, ariketa fisikoa egitea, erlaxazio-teknikak gauzatzea, hala nola arnasketa sakonak egitea, musika entzutea, etab.

   3. Nori deitu (eta haien telefonoak)

Egin ezazu deien zerrenda bat, okerragotze-seinale bat identifikatzen duzunean edo aurreko ataleko jarduerak probatu ondoren gaizki jarraitzen baduzu. Ez itxaron denbora askorik, hobe da hobetzen ez zarela nabaritu bezain laster deitzea.

   4. Zer profesional edo zerbitzurekin harremanetan jar naitekeen (eta haien telefonoak)

Gaizki egoten jarraitzen baduzu, hala nola Lehen Mailako Arretako Zentroa, ospitale hurbilena, Osasun Mentaleko Zentroa, larrialdiko osasun-arreta: 112 (24 orduetan, urteko egun guztietan).

   5. Aurrera egiten jarraitzeko arrazoi onak

Pentsatu zerk ilusionatzen zaituen eta lagundu une zailak gainditzen, hala nola pertsona maiteak, etxeko edo laneko erantzukizunak, etorkizuneko proiektuak... baita elementu erabilgarriak ere (adibidez, argazki bat).

   6. Nire ingurua segurua izatea lortzea

Idatzi zer baliabiderekin egin ahal diezun kalte zure buruari (medikamentuak, substantzia toxikoak, armak, labanak…) eta nola urrundu zaitezkeen haietatik. Saiatu neurri horiek lehenbailehen hartzen, krisi-une batean sentitzen ez zarenean.

Emakume bat burua arazoz betea

Testigantzak

Ideiak dituzten eta/edo suizidio-ahalegin bat egiten duten pertsona gehienek gainditu eta berreskuratu egiten dute. Batzuek beren testigantzak partekatu dituzte:

Beste testigantza batzuk (ingelesez):

Testimonios-Suicidio

Non eskatu laguntza?

Osasun-sistemaren baliabideak

Kezkatzen zaituzten suizidio-ideiak badituzu edo heriotza-pentsamendurik baduzu, galdetu osasun-profesional bati.

  • Eskatu ordua, ahal bezain laster, Lehen Mailako Arretako medikuarekin. Terapeuta batekin tratamenduan bazaude, jarri harremanetan orain nola sentitzen zaren azaltzeko.
  • Horrez gain, Osasun Aholkuaren doako telefonora ere dei dezakezu: 900 20 30 50. Osakidetzako erizaintza-talde batek artatuko zaitu eguneko 24 orduetan.
  • Berehalako laguntza behar duzula sentitzen baduzu, jo larrialdi-zerbitzu batera (EAG, osasun-zentroa edo ospitalea) edo deitu Emergentzietako telefonora: 112.
  • 024 linea, suizidio-jokabideari arreta jartzeari buruzkoa, "Deitu bizitzari", eguneko 24 orduetan. Osasun Ministerioa.
Ezbeharren aurrean eskuak elkartuta

Beste baliabide batzuk:

Itxaropenerako telefonoa

Arreta krisialdietan, Estatu mailakoa:

Euskadi:

Navarra:

Suizidioaren aurkako telefonoa - La Barandilla Elkartea:

Pertsona maite baten suizidioak eragindako pertsonen elkarteak:

Biziraun (CAE)

Besarkada-abrazo (Nafarroa)

Beste pertsona bati laguntzea

Egoerari aurre egin aurretik

Lagunduko dizu honako hau jakitea:

  • Baliteke suizidio-ideiak dituen pertsona batek laguntzarik ez eskatzea. Eskaini iezaiozu behar duelako eta ziurrenik onartuko duelako eta eskertuko duelako.
  • Ez da beharrezkoa profesionala izatea suizidio-ideiak dituen norbaiti laguntzeko.
  • Gehienek suizidioarekiko zalantzak eta anbibalentzia dituzte. Sufrimendu handiko egoera batetik ihes egin nahi dute, besterik ez. Egoera horretan, baliteke heriotzaz bestelako alternatibak baloratzeko gai ez izatea, halakorik egon arren.
  • Prebentzioan, lehenik eta behin, alerta edo alarma-seinaleak identifikatu behar dira eta serio hartu behar dira. Suizidio-ideiei buruz argi eta garbi hitz egiteak bizitza bat salba dezake.
Beste pertsona bat laguntzeko, eskua eman
Hurbileko pertsona bat suizidio-arriskuan egon daitekeela uste baduzu, hurbildu zaitez eta hitz egin ezazu harekin, aurrea hartzen lagun diezazukezu

Laguntzeko 4 urratsak:

Hurbileko pertsona batengan alarma-seinaleren bat detektatu baduzu edo beste arrazoiren batengatik arriskuan egon daitekeela uste baduzu, jardun ebidentzia zientifikoek babestutako urrats hauei jarraituz:

   1. Hitz egin berarekin

Hitz egin pertsona horrekin. Hasi elkarrizketa bat kezkatzen zaituen hori adieraziz; horrela, bere ondoeza arintzeko, ulertua sentitzeko, beste aukera batzuk kontuan hartzeko eta laguntza profesionala eskatzeko behar duen babesa edo aukera senti dezake. Hainbat azterlanek erakutsi dute suizidio-ideiei buruz hitz egiteak murriztu egiten duela arriskua.

   2. Lagundu konektatzen

Seguruenik laguntza behar du laguntza-baliabideak eskura edukitzeko. Animatu osasun-profesional baten iritzia eskatzera, hori baita egoera konpontzeko lehen urratsa. Azaldu pentsamendu horiek askotan osasun-arazoekin lotzen direla, hala nola depresioarekin, eta horientzat tratamendua dago. Dagoeneko tratamenduan badago, animatu ezazu harremanetan jartzeko eta bere egungo egoeraren berri emateko.

Familia eta lagunak konektatuta egoteko beste baliabide bat dira. Bere inguruko norbait inplika dezakezu, informazioa emanez.

   3. Lagun iezaiozu bere burua babesten

Lagundu bere buruari min egin diezaiokeen baliabideetatik urruntzen, hala nola piluletatik, armetatik edo objektu zorrotzetatik, substantzia toxikoetatik, altueretatik, ibilgailuetatik... Horrela, murriztu egiten dira krisi-garaian bere burua lesionatzeko aukerak.

   4. Jarraitu adi egoten

Egon adi eta berarekin egoteko prest denboraldi batez. Saia zaitez zu aurkitzeko behar duzun informazioa ematen. Galdetu bere eboluzioari, kontatu arte itxaron gabe, okerrago dagoela esateko denbora eman dezakeelako.

Suizidioaren Prebentzioa

Nola hitz egin suizidioaz?

  • Aukeratu unea eta lekua, saiatu leku lasaia eta distrakziorik gabea izan dadin eta zuk behar duen denbora eman ahal duzunean.
  • Izan zuzena, hitz egin argi. Saiatu ohiko naturaltasunari eusten eta lasaitasuna, beldurrik edo kezkarik ez adierazten. Konfiantza eta segurtasun handiagoa emango duzu.
  • Utziozu hitz egiten eta utzi bere sentimenduak adierazten. Entzun errespetuz, onarpenez eta epaitu gabe zer esaten duen edo nola sentitzen den.
  • Erakutsi interesa, kezka eta laguntzeko nahia.
  • Ez eztabaidatu zuzena den ala ez, sentimenduak onak edo txarrak diren edo arazoak arinagoak edo larriagoak diren. Ez da erabilgarria pertsona bakoitzaren bizitzaren balioari buruzko eztabaidetan sartzea. Garrantzitsua da onarpena eta errespetua sentitzea, eta ez erruduntasuna.
  • Ahalegindu itxaropentsu egoteko «leiho bat irekitzen», alternatibak daudela eta sufrimendua igaroko dela esanez.
  • Ez prometitu konfidentzialtasunik, beharrezkoa izan daiteke laguntza eskatzea eta hitzemandakoaren kontrakoa egiteak kalte egingo lioke jarritako konfiantzari.

Arrisku handiko egoerak:

Azkar jardun behar den larrialdi-egoera batean, kontuan hartu urrats hauek:

  • Erantzun bizkor, lasaitasuna ematen saiatuz.
  • Bilatu laguntza profesionala lehenbailehen: deitu 112 zenbakira (24 orduko arreta egunero), lehen mailako arretako zentrora edo gertuen dagoen larrialdietako osasun-zentrora. Egoera eta ekintza egokiak baloratuko dituzte.
  • Ez utzi pertsona bakarrik osasun-profesional batek ikusi arte. Ez utzi bakarrik.
  • Saiatu kontaktu emozional beroa izaten, “agobiatu” gabe. Ekidin beharrezkoak ez diren eztabaidak edo estututasun sentsazioa sor dezaketen kontrol gehiegiko egoerak.
  • Kendu kalte egiteko erabil ditzakeen material oro ingurunetik. Kontuz ibiliko goiko solairuetako etxeetan.
  • Pertsona asko ezagutzen ez baduzu, aztertu pertsona esanguratsuak (senideak edo lagunak) inplikatzea komeni den, pertsona hori lasaitzen eta une hori gainditzen lagun baitezakete.
Laguntza

Informazioa eta prebentzioa

Suizidioa prebeni daiteke. Arazo konplexu horri buruzko errealitatea ezagutzeak lagundu ahal izango du edonork parte har dezan arriskuan dauden pertsonen detekzioan. Ez da aurretiko esperientziarik edo espezializazio handirik behar. Jarraian, arriskuan dauden pertsonak detektatzen laguntzeko informazio erabilgarria emango dizugu.

Datuak

Suizidioa da kanpoko heriotza-kausa (ez naturala) nagusia Euskadin. Hau da, trafiko-istripuak baino 2,8 aldiz gehiago, genero-indarkeria baino 60 aldiz gehiago eta hilketa guztiak baino 25 aldiz gehiago, urtean batez beste 184 kasuekin. (Eustat. 2021). Gutxi gorabehera, kasuen % 55 Bizkaian gertatzen dira, % 33 Gipuzkoan eta % 12 Araban.

Prebentzioa komunitatean.

Suizidioagatik hiltzea 3,5-4 aldiz ohikoagoa da gizonen artean, eta suizidio-ahaleginak, berriz, ohikoagoak dira emakumeen artean.

Kasurik gehienak adin ertaineko pertsonetan gertatzen dira, baina proportzionalki arriskua handiagoa da adineko pertsonetan.

Gizarte osoak ahalegin bateratua egin behar du hilkortasuna nabarmen murrizteko, trafiko-istripuetan gertatu den bezala, adibidez.

Suizidioaren inguruko mito faltsuak

Gure gizartean oso zabalduta dauden suizidioarekin lotutako uste faltsuak dira. Bideo honetan, ohikoenak zein diren azalduko dizugu.

Mitoa edo errealitatea bideoa

Arrisku-faktoreak

Suizidioa faktore psikologiko, biologiko, genetiko eta sozialen konbinazio baten emaitza da, eta oraindik ez da ulertzen. Hala ere, arriskua areagotzen duten zenbait egoera (edo baldintza) daude. Arrisku hori handiagoa da faktore hauetako batzuk aldi berean agertzen direlako:

  • Osasun mentaleko arazo bat izatea (depresioa, alkoholarekin arazoak, eskizofrenia, elikadura-jokabidearen nahasmendua, nahasmendu bipolarra), bereziki tratamendurik jarraitzen ez bada edo modu irregularrean egiten bada. Arriskua handiagoa da hauen ondoren:
    • Gaixotasun mental larri baten diagnostikoa.
    • Psikiatriako unitate baten ingresuko alta berri bat.
    • Maiz berriz gaixotzean.
  • Aurretiko suizidio-ahalegina egin izan, bereziki ahaleginaren ondorengo lehen hilabeteetan.
  • Familian suizidio-aurrekariren bat izatea.
  • Nerabeak, adineko pertsonak. Arrisku handiagoa duten adin-taldeak dira, nahiz eta suizidioa edozein adinetan gerta daitekeen
  • Suizidioak sarriago gertatzen dira gizonengan, baina suizidio ahaleginak ohikoagoak dira emakumeengan.
  • Gaixotasun fisiko larriak, ezgaitzaileak edo oso mingarriak izatea.
  • Sozialki isolatuta egotea edo bakardadean egotea
  • Pertsona oldarkorra izatea, edo alkohola edo drogak kontsumitu ostean (oldarkorragoa izatea eragin ohi dute orokorrean).
  • Beste batzuk, hala nola bizi-gertaera negatiboak, langabezia, etab.

Nerabezaroan arrisku-faktore gehigarriak deskribatu dira, hala nola:

  • Bere inguruko pertsonengan jokabide suizidako beste kasu batzuen eraginpean egotea.
  • Haurtzaroan sexu-abusuko historia izatea.
  • Aurkako giro soziala edo eskolakoa (adibidez, bullyinga).
  • Orientabide sexualarekin lotutako zailtasunak.

Adineko pertsona helduetan, arrisku-faktore gehigarriak deskribatu dira, hala nola:

  • Pertsona maite baten heriotza, isolamendua eta bakardadea.
  • Aldaketa garrantzitsuak, rola edo autonomia galtzea dakartenak, hala nola erretiroa hartu ondoren, gaixotasun ezgaitzaileak eta abar.

Alarma seinaleak

Suizidio-arriskua dagoela adieraz dezaketen ekintzak edo hitzak dira. Ohikoagoak izan daitezke bizitzako garai jakin batzuetan, baina hobe da zaintzea arrisku-faktoreak dituzten pertsonengan agertzen badira:

  • Min egiteko eta desagertzeko nahia adieraztea, karga bat sentitzea: «jaio izan ez banintz hobe», "hilko banintz hobe", “ni gabe hobe egongo zinatekete».
  • Heriotzarekiko edo biolentziarekiko ez-ohiko interesa. Adibidez: heriotzari buruzko istorioak idaztea, irakurtzea edo marraztea...
  • Konpontzeke dauden gaiak konpontzea: aurreikusitako ondasunak oparitzea, gaiak ixtea, testamentua egitea, desioren bat betetzea.
  • Kalte egiteko bitartekoak bilatzea: medikamentuak pilatzea, leku ezohikoetara bisitak egitea.
  • Agurrak: lagunei edo senideei ezusteko deiak edo bisitak egitea, edo horrelako iruzkinak egitea: «ez badugu berriz elkar ikusten…»
  • Isolamendua, senideekiko edo lagunekiko harremana galtzea.
  • Jokabide autosuntsitzailea: alkohola/drogak kontsumitzea, ezohiko arriskuak hartzea (gidatzen…), nork bere burua lesionatzea…
  • Etsipena, muturreko ezkortasuna, ilusiorik eza etorkizunean: «gauzak ez dira inoiz hobetuko».

Bizirik irten direnak

Esperientzia zaila da maite dugun pertsona baten galerari aurre egitea. Suizidioak eragindako heriotzaren kasuan, bereziki konplikatzen duten faktore edo sentimenduak batzen dira, hala nola ezintasuna, erruduntasuna, aurreikusteko ezintasuna, haserrea edo lotsa. Beste baten suizidioak modu negatiboan eta nabarmenean eragiten dion pertsonari esaten diogu bizirik iraun duena.

Jarraian, jarraibide orokorrak dituen informazioa emango dizugu, baina horiek ez dute inola ere ez zure osasun-profesionalak egindako terapia edo gomendio indibidualizatua ordezten.

Laguntza behar baduzu, Kontsultatu atala “Non eskatu laguntza”

PAma eta alaba hilerrian

Dolu-prozesua

Dolu-prozesua maite den pertsona bat hil ondoren gertatzen diren erreakzio emozionalen eta fisikoen multzoa da. Erantzun normala da, eta ez gaixotasuna. Pertsona bakoitzak modu desberdinean bizi du. Galeraren kausa suizidioa denean, mingarriagoa, luzeagoa eta gainditzeko zailagoa izaten da.

Aditu batzuek iradokitzen dute etapa batzuetan emozio, sentimendu edo sentsazio desberdinak esperimentatzen direla, kontraesankorrak izan daitezkeenak edo aldi berean gerta daitezkeenak. Ez da erraza denborei edo epeei buruz hitz egitea, faktore askok esku hartzen baitute, besteak beste, aurre egiteko dituen trebetasunek edo hildakoarekiko harremanak. Askotan bilakaera motela izaten da, "joan-etorriekin", zeinak batzuetan data edo egoera zehatzekin lotuta dauden. Denborak aurrera egin ahala, emozio desatseginen intentsitatea eta mina gutxitzen joan ohi dira, maite dugun pertsonaren absentzia eguneroko bizitzan integratzea lortu arte. Ez dago ezarritako eta adostutako denbora-epe komun edo estandarrik errekuperazio-prozesurako.

Hona hemen emozio eta sentimendu ohikoenak:

  • Zorabioa, nahasmendua edo shocka, batez ere hasierako uneetan
  • Tristura, larritasuna, etsipena
  • Bilaketa (hildakoarekin amets egitea, haren izena errepikatzea, kalean ikusten duelako sentsazioa izatea...)
  • Errua, amorrua, haserrea edo lotsa gertatutakoagatik
  • Beldurra eta kontrola galdu izanaren sentsazioa
  • Bizitzaren zentzua galtzea
  • Bakardadea; abandonu-sentimendua
  • Gizartearen interpelazio-sentimendua
  • Arintzea, batez ere aldez aurretik sufrimendu handiko garaia amaitu bada

Bizirik irauten duten pertsonek galdera ugari egiten dituzte gertatutakoari buruz edo nola jokatu behar duten. Galdera horietako batzuk ebatzi gabe gera daitezke, eta onartzera iristea suspertze-prozesuaren alderdi zaila izaten da. Hona hemen erantzun batzuk:

Zergatik gertatu da?

Arrazoiei buruz galdetzea edo gertatutakoaren inguruan zalantza ugari izatea izaten da ohikoena. Suizidioa konplexua da eta faktore askori erantzuten die; beraz, ez da beti erantzunik aurkitzen.

Egin al nezakeen zerbait?

Aurreko egunak buruz aztertzea eta hori saihesteko zer egin nezakeen bilatzea; oso maiz gertatzen da. Azken erabakia beti beste pertsonak hartzen duenez, suizidioa eragoztea oso zaila izan daiteke osasun-profesionalentzat ere.

Zer esango dut gertatutakoari buruz?

Partekatu nahi den informazioari buruzko erabakia, noiz eta norekin partekatu behar den, pertsonala da. Bizirik irten diren pertsona batzuek heriotzaren benetako arrazoia ez ezkutatzea gomendatzen dute.

Zergatik baztertu nau edo gaitu?

Baztertze- edo uzte-sentimenduak ohikoak dira, eta min gehigarria eragiten dute. Pentsatu suizidatzea normalean sufrimenduak gainezka egiten diela sentitzen duten pertsonengan gertatzen dela, eta beti ez dutela laguntza eskatzeko edo inguruan pentsatzeko gaitasunik izaten.

Nola saihestu estigma, isiltasuna, isolamendua?

Gauzak asko hobetzen ari badira ere, litekeena da hurbileko pertsona batzuek zer esan edo egin ez jakitea, eta haien isiltasuna edo portaerak aurkitzea gustatuko litzaizukeenaren desberdinak izatea. Ez isolatu, nahiz eta pentsatu inork ezin dizula ulertu eta bakarrik egoteko gogoa duzula. Harremanei eustea kostatu egin daiteke, baina errekuperazio-prozesuan lagunduko dizu.

Niri ere gertatu ahal zait eta suizidatzen amaitzea?

Garrantzitsua da osasuneko profesional bati galdetzea suizidio-ideiak badituzu edo gai horrek kezkatzen bazaitu. Suizidio-arriskua handiagoa da hurbileko familiako edo inguruneko pertsonen artean.

Errekuperazioa

Errekuperazio-prozesua luzea izan daiteke, eta gorabeherak izan ditzake. Denbora horretan, galera onartzen ikasten da, erru- edo haserre-sentimenduak gaindituz eta emozioak ulertuz, maite den pertsonaren galera integratu arte.

Autozainketako pauta batzuei jarraitzeak eta ingurukoen (familia eta lagunak) laguntza bilatzeak, osatze-prozesua errazten du, bereziki unerik zailenetan. Elkarri laguntzeko taldeak ere baliabide erabilgarriak dira. Eskatu laguntza gauzak ondo ez badoaz.

Eskuak laguntza moduan hartuta

Autozainketa

  • Saiatu behar adina atseden hartzen eta ondo jaten. Saiatu alkohola edo estimulatzaile gehiegi ez hartzen (adibidez, kafea).
  • Egin jarduera fisikoren bat modu erregularrean, hala nola egunero ibiltzea edo zure egoera fisikora egokitutako kirolen bat egitea. Antsietatea gutxituko duzu eta hobeto hartuko duzu atseden.
  • Egin ezazu erlaxatzeko teknikaren bat, meditazioa edo lasaitzen zaituen jardueraren bat, hala nola musika entzutea, paseatzea...
  • Izan kontaktua beste pertsonekin. Hasieran zaila bada ere, senideen edo lagunen babesa eta konpainia izatea lagungarria izaten da. Batzuetan, beharrezkoa izan daiteke zuk lehen pausua ematea eta gaia zuzenean lantzea.
  • Zure sentimenduak adierazten lagun diezazuke:
    • Egunero denbora-tarte bat eskaintzea hildako pertsona gogoratzeko eta emozioei buruz hitz egiteko lasaitasun-ingurune batean.
    • Sentimenduak, pentsamenduak eta oroitzapenak egunkari batean idaztea. Hobeto ezagutu eta kontrolatu ahal izango dituzu zure emozioak.
    • Poesia, pintura edo musika bezalako sormen-jardueraren bat praktikatzea baliagarria izan daiteke nola zauden azaltzeko.
  • Informa zaitez suizidioaren ondoko doluaz, eta saiatu bizirik irten diren beste batzuen esperientzia ezagutzen. Joan elkarri laguntzeko taldeetara edo berrikusi material hauek:documentalak, liburuak.
  • Gai zarela sentitu ahala, saia zaitez ondo edo entretenituta sentiarazten zizuten jarduerak berreskuratzen.
  • Egun zailetan, bilatu laguntza eta jarri arreta egun horretan, aurrerago planik egin gabe.

Osasun-profesional baten laguntza behar baduzu, ez izan zalantzarik eta bilatu.

Zer egin suizidioaren osteko dolu baten aurrean? El día después del suicidio. Información para familiares y allegados. Guía de Práctica Clínica de Prevención y Tratamiento de la Conducta Suicida. Dokumentuaren 2. eranskina. Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioa, 2012.

Elkarri laguntzeko taldeak

Elkarri laguntzeko taldeak antzeko egoeran dauden eta esperientziak eta sentimenduak partekatzen dituzten pertsonek osatutako laguntza-taldeak dira. Gustura eta seguru sentitzeko eta laguntza jasotzeko ingurune bat eskaintzen dute. Modu irekian hitz egin dezakete gertatu denaz, beren emozioak adieraz ditzakete, maite duten pertsona gogoratu eta izenda dezakete, sarritan inguruan duten isiltasuna hautsiz, eta, horrela, errekuperaziorako behar den ulermena aurki dezakete.

Hurbileko laguntza-taldeei buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, jo webgune hauetara:

Icono personas

Noiz galdetu profesionalei?

Eskatu zita Lehen Mailako Arretako medikuarekin, egoera hauetakoren batean bazaude:

  • Ondoez handia duzu, eta ezin dituzu eguneroko jarduerak egin.
  • Ezin duzu behar adina lo egin edo elikatu.
  • Gertatutakoari buruzko pentsamendu errepikakorrak dituzu, kontrolatu ezin dituzunak.
  • Isolatuta zaude.
  • Farmakoen, alkoholaren edo beste droga batzuen kontsumoa handitu duzu.
  • Ez du nabaritzen hobera egin zuenik, denbora igaro arren.
  • Suizidio-ideiak badituzu, kontsultatu ahalik eta azkarren.

Komunikabideak

Komunikabideetako profesionalentzako informazioa

Azterlan ugarik erakutsi dutenez, suizidioaren estaldura mediatikoaren mota jakin batzuek suizidio-arriskua areagotzen dute pertsona kalteberengan. Gaia bideratzeko beste modu batzuek, aldiz, gai hori prebenitzen laguntzen dutela erakutsi dute.

Ikuspegi diskretu eta ez-errepikakor batek, heziketa-informazio erabilgarriarekin batera, tabua gainditzen eta suizidioaren inguruko mitoei aurre egiten laguntzen du, eta arriskuan dauden pertsonek laguntza eskatzea erraztu dezake.

OMEren iritziz, komunikabideak funtsezko eragileak dira suizidioaren prebentzioan.

komunikabideak, eta nola ztertzen dituzten gauzak

Nola hitz egin suizidioaz komunikabideetan?

Komenigarria da

  • Estaldura diskretua eta ez-errepikakorra: 
    • Azalaren barruko orrialdeak edo behealdea.
    • Titular zuhurrak, eta, ahal dela, ez aipatu «suizidioa» hitza.
  • Erakutsi ondorio negatiboak: inpaktua ingurunean, ondorio fisikoak ahaleginetan…
  • Osasun-arazo bat (Osasun Publikoa) dela eta saihesgarria eta tragikoa dela adieraztea.
  • Osasun mentaleko arazo baten ebidentziarik badago, islatu egin behar da.
  • Bilakaera oneko istorioak erakutsi behar dira (laguntza eskatu eta aurrera atera ziren pertsonak).
  • Pertsonaia ospetsuekiko zuhurtzia berezia (errepikatzeko arriskua biderkatu egiten da).

Komeni da saihestea

  • Metodoaren edo lekuaren deskribapen zehatzak, bereziki atipikoa bada.  
  • Kausa sinplifikatzea edo hari buruz espekulatzea (inoiz ez da kausa bakar baten ondorio). «Bere buruaz beste egin zuen, bikotekideak utzi egin ziolako».
  • Pertsonen edo suizidioaren eszenaren argazkiak argitaratzea, bereziki eduki dramatikokoak.
  • Suizidioa arazo pertsonal larri baten aurrean ulertzeko moduko erreakzio gisa erakustea. «Ezin izan zuen banantzea gainditu» edo zerbait lortzeko bitarteko erabilgarri gisa: «ahaleginaren ondoren, berriz ere adiskidetu ziren».
  • Suizidioaren ikuspegi erromantikoak, adibidez, pertsona «glorifikatzen» saiatuz. «Futbolari handia zen, taldekideen asko maite zuten…» edo agur-oharrei buruzko xehetasunak ematea.
  • Gertaera kriminalen antzeko hizkuntza erabiltzea. «Suizidioa egin zuen», «Frustatutako suizidioa».
  • Denboran hurbil dauden suizidioen arteko loturak egitea. Efektu «narkotizatzaile» bat sortzen du, fenomenoa normalizatzen duena. «Suizidioen epidemia», «geroz eta gehiago daude», «hilabete honetako 5. suizidioa da…».

Bereziki garrantzitsua da

Informazio osagarria argitaratzea eta informazio hori baliagarria izatea pertsona kalteberengan duen eragina arintzeko, eta herritarrak informazio hori prebenitzeko moduari buruz «heztea»: 

  • Arrisku-faktoreak eta alarma-seinaleak.
  • Suizidioaren mitoak eta errealitateak.
  • Bilakaera oneko eta errekuperazioko istorioak.
  • Tokiko laguntza-baliabideak (24 ordu).
  • Informazio-iturri fidagarriak.

Medios de Comunicación ante el suicidio

Adibide batzuk

Inpaktua, ikusgarritasuna

Saihestu: “Kurt Cobainek eskopeta bat erabili zuen bere buruaz beste egiteko» azaleko izenburu batean.

Komenigarria da: «Kurt Cobain 27 urterekin hil da», barruko orriko izenburu batean edo azal diskretu batean.

Metodoa

Saihestu: «xx farmakoaren 5 kaxa hartu zituen, eta vodkako xx botilekin nahastu zituen».

Komenigarria da: «Farmako batzuk hartu zituen», edo ez eman informazio hori.

Heztea

Saihestu: «Farmako batzuk hartu zituen», edo ez eman informazio hori.

Komenigarria da: Arrisku-faktoreak eta alarma-seinaleak txertatzea. Nora joan esatea. Osasun mentaleko arazo baten ebidentzia badago, aipatzea.

Irudiak

Saihestu: Eszenako, hiletako edo memorialeko argazkiak…

Komenigarria da: Argazkirik gabe edo «neutroa».

Ondorio negatiboak

Saihestu: «Egun batzuk barru alta emango diote».

Komenigarria da: «Ingresatuta jarraitzen du, familia kezkatuta dago izan ditzakeen sekuelengatik».

Erromantizismoa

Saihestu: «Agur-oharraren arabera...»

Komenigarria da: «Agur-ohar bat aurkitu zen, eta informazio hori berrikusten ari dira» edo informazio hori ez ematea.

Icono links

Suizidioari buruzko informazioa (fitxa teknikoak)

Icono guias

Informazio gehigarriko iturriak

Suizidioari buruz informatzea:

Osasun mentalari buruz informatzea:

Baliabide interesgarriak

Prebentzioa eta esku-hartzea

Gidak eta beste irakurketa interesgarri batzuk:

Web-orri interesgarriak:

Ikus-entzunezko materiala:

Grupo de personas hablando

Bizirik irten direnak, maite zuten pertsona baten suizidioaren eraginpean dauden pertsonak

Gidak eta beste irakurketa interesgarri batzuk:

Bizirik irten direnen elkarteen web-orriak:

Ikus-entzunezko materiala:

Haurrekin heriotzari eta suizidioari buruz hitz egiteko materialak:

Osasun-langileak

Gidak eta beste irakurketa interesgarri batzuk:

APP

  • Prevensuic. FSME Suizidioa Prebenitzeko Espainiako Fundazioa. 

Web-orri interesgarriak:

Komunikabideak

Suizidioari buru informatzea:

Web-orri interesgarriak:

Osasun mentalari buruz informatzea:

Heziketa

Gidak eta beste irakurketa interesgarri batzuk:

Azken aldaketako data: